Kaynak Nedir ?
Malzemeleri birbirine birleştirmek için kullanılan imalat yöntemidir. Yaygın olarak metal üzerinde kullanılır fakat plastik içinde uygulanabilir bir yöntemdir.Kaynak yapılacak olan parçanın kaynak yapılacak bölümü eritilir ve bu eritilen bölüme dolgu yapılır (elektrod,tel vb. ile) ve ardından soğutularak kaynağın sertleşmesi beklenir.
Kaynak için bir çok enerji kaynağı kullanılabilir.Bu kaynaklar elektrik arkı,gaz alevi,lazer,elektron ışınları,ultrases dalgaları,sürtme vb.
Endüstriyel kaynak işlerinde ortam değişken olabilir. Su altı,açık hava,uzay gibi birçok farklı ortamda kaynak işi gerçekleştirilebilir.
KAYNAK TÜRLERİ VE KESİM
1. Elektrik Ark Kaynağı
Elektrik Ark Kaynağı, Her kaynak işleminde olduğu gibi bir enerji kaynağına, bu enerji kaynağını aktarabileceğimiz bir makinaya ve kullandığımız parçanın ergiyen noktasını dolduracağımız bir dolgu malzemesine ihtiyacımız vardır.Bu kaynak yöntemimizde dolgu malzemesi olarak metal elektrotlar kullanılır. Aşağıdaki örnek resimde belirtilmiştir.
Elektrik ark kaynağının 3 temel elemanı vardır; Ark,kaynak makinası,kaynak elektrodu. Aynı zamanda kaynak yapan elemanı koruma ve kaynak yapılan parçaları bir arada tutabilmek için kaynak pozisyonunu ayarlayabilmek ve çalışma koşullarını rahatlatabilmek için çeşitli yardımcı ekipmanlar kullanılmalıdır.
Ark, iş parçası ile dolgu malzemesi olan elektrot arasında yanar ve bu sırada eriyen elektrot ergiyik halinde metal parçaya geçer.Elektrotun dışındaki örtü anlık bir şekilde kaynak arkının üstüne kapanır.Kaynak bölgesinde oluşan gazda kaynağı oluştuğu bölümü korur. Aşağıdaki şekil ve resimlerde gerekli örneklendirmeler yapılmıştır;
Şekil 1: Kaynak Arkı Oluşumu
Resim 3: Elektrik Ark Kaynağı Makinası
2. Oksi-Gaz Kaynağı
Oksi Asetilan kaynağı olarakta bilinen bu kaynak türü eskiden kullanım alanı çok olsada zamanımızda kullanımı ve popülerliği oldukça düşmüştür fakat buna rağmen Endüstri Meslek Liselerinin Metal Teknolojisi alanında hala aktif bir biçimde bu kaynak türü öğrencilere öğretiliyor.
Günümüzde en yaygın olduğu kullanım alanları boru,kanal ve tamir işleridir.Genel ekipmanı ucuz ve tedarik ile uygulaması basittir. Kaynak alevi oksijen ile asetilenin yanması sonucu elde edilir. Ortaya çıkan Alev, elektrik arkından daha az güçlü olduğu için kaynak bölgesinin soğuması ark’a göre daha yavaş olur.Yüksek alaşımlı metallerde bu yüzden Oksi-Gaz kaynağı yaygın olarak kullanılır.Bu metod ile aynı şekilde metallerin kesim işleri de yapılabilir.
Şekil 2: Oksi-Gaz Kaynağı uygulanışı
Resim 4: Oksi-Gaz ile Kesim
Gaz kaynakları metodları diğer gaz kaynakları metodları ile benzerdir.Değişten tek şey gaz tipleridir.Gaz kaynağı plastik kaynağında da kullanılabilir.
3.Argon Kaynağı
Kaynak yöntemine adını veren Tungsten Inert Gaz kelimesidir. Kaynak, bu kelimelerin baş harflari ile anılır. Almancada tunsten metaline volfram denildiğinden WIG olarak da anılmaktadır.
TIG kaynak yönteminde ergimeyen tungsten elektrot ile kaynak yapılan parça arasında elektrik arkı oluşur. Kaynak banyosu, bir nozülden gönderilen argon veya helyum gazı tarafından korunur. Kaynak yönteminde kullanılan tungsten elektrot erirken kaynak yapılacak metal de eriyerek birleştirme sağlanır. Gerekli görüldüğü hâllerde ana metal ile benzer yapıya sahip çubuk şeklinde ilave metalin kullanılması ile kaynak gerçekleştirilir.
Şekil 3: TİG Kaynak yönteminin şematik gösterimi
Paslanmaz çeliklerin kaynağında oldukça yaygın bir biçimde kullanılır.Mağaza ekipmanları vb. metal ekipmanlar bunlara birer örnektir.Uygulanışı Oksi-Gaz kaynağı gibi pratik bir yapıya sahiptir.
Resim 5: Argon Kaynağı uygulanışı
4. Gazaltı Kaynağı
Bu yöntemde kaynak için gerekli ısı, sürekli beslenen ve ergiyen bir tel elektrodla kaynak banyosu arasında oluşturulan ark yoluyla eve elektroddan geçen kaynak akımının elektrodda oluşturduğu direnç ısıtması aracılığı ile üretilir.
Elektrod çıplak bir tel olup,elektrod besleme tertibatıyla kaynak bölgesine sabit bir hızla sevkedilir.
Çıplak elektrod, kaynka banyosu, ark esas metalin kaynak bölgesine komşu bölgeleri,atmosfer kirlenmesine karşı dışarıdan sağlanan ve bölgeye gaz memesinden iletilen uygun bir gaz veya gaz karışımı tarafından korunur.
Resim 6: Gazaltı Kaynağı uygulanışı
Gazaltı kaynağı elektrik ark kaynağına nazaran çok daha hızlı bir kaynak yöntemidir. Bunun en büyük sebebi kaynak elektrodu olarak kullanılan telin bir çark gibi bir müdahale gerektirmeden kaynak devam ettikçe telinde beraberinde gelmesinden dolayıdır.Elektrik ark kaynağında elektrodun kısa sürede bitmesinden dolayı kısa sürelide olsa kaynağa ara verilir.
Kaynak alanın temizleme bakımından Elektrik ark kaynağından oldukça avantajlıdır.Çünkü E. Ark kaynağında kullanılan elektrodda bulunan örtü bu kaynak türünde yoktur. Aktif bir biçimde torçta bulunan gaz memesinden yoğun bir biçimde koruyucu gaz verilerek kaynak arkı korunmaktadır.
Gazaltı Kaynağı,TİG ve Oksi-Gaz kaynağına benzer bir şekilde herhangi ilave bir metal kullanılsın yada kullanılmasın oldukça iyi bir sonuç verir.
Kaynak
Serdar KARAGÜLLE, Kaynak İşlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği, Yönlendirilmiş Çalışma,2017
Malzemeleri birbirine birleştirmek için kullanılan imalat yöntemidir. Yaygın olarak metal üzerinde kullanılır fakat plastik içinde uygulanabilir bir yöntemdir.Kaynak yapılacak olan parçanın kaynak yapılacak bölümü eritilir ve bu eritilen bölüme dolgu yapılır (elektrod,tel vb. ile) ve ardından soğutularak kaynağın sertleşmesi beklenir.
Kaynak için bir çok enerji kaynağı kullanılabilir.Bu kaynaklar elektrik arkı,gaz alevi,lazer,elektron ışınları,ultrases dalgaları,sürtme vb.
Endüstriyel kaynak işlerinde ortam değişken olabilir. Su altı,açık hava,uzay gibi birçok farklı ortamda kaynak işi gerçekleştirilebilir.
KAYNAK TÜRLERİ VE KESİM
1. Elektrik Ark Kaynağı
Elektrik Ark Kaynağı, Her kaynak işleminde olduğu gibi bir enerji kaynağına, bu enerji kaynağını aktarabileceğimiz bir makinaya ve kullandığımız parçanın ergiyen noktasını dolduracağımız bir dolgu malzemesine ihtiyacımız vardır.Bu kaynak yöntemimizde dolgu malzemesi olarak metal elektrotlar kullanılır. Aşağıdaki örnek resimde belirtilmiştir.
Resim 1: Elektrik Ark Kaynağı
Elektrik ark kaynağının 3 temel elemanı vardır; Ark,kaynak makinası,kaynak elektrodu. Aynı zamanda kaynak yapan elemanı koruma ve kaynak yapılan parçaları bir arada tutabilmek için kaynak pozisyonunu ayarlayabilmek ve çalışma koşullarını rahatlatabilmek için çeşitli yardımcı ekipmanlar kullanılmalıdır.
Ark, iş parçası ile dolgu malzemesi olan elektrot arasında yanar ve bu sırada eriyen elektrot ergiyik halinde metal parçaya geçer.Elektrotun dışındaki örtü anlık bir şekilde kaynak arkının üstüne kapanır.Kaynak bölgesinde oluşan gazda kaynağı oluştuğu bölümü korur. Aşağıdaki şekil ve resimlerde gerekli örneklendirmeler yapılmıştır;
Resim 2: Rutil Elektrot
Şekil 1: Kaynak Arkı Oluşumu
Resim 3: Elektrik Ark Kaynağı Makinası
2. Oksi-Gaz Kaynağı
Oksi Asetilan kaynağı olarakta bilinen bu kaynak türü eskiden kullanım alanı çok olsada zamanımızda kullanımı ve popülerliği oldukça düşmüştür fakat buna rağmen Endüstri Meslek Liselerinin Metal Teknolojisi alanında hala aktif bir biçimde bu kaynak türü öğrencilere öğretiliyor.
Günümüzde en yaygın olduğu kullanım alanları boru,kanal ve tamir işleridir.Genel ekipmanı ucuz ve tedarik ile uygulaması basittir. Kaynak alevi oksijen ile asetilenin yanması sonucu elde edilir. Ortaya çıkan Alev, elektrik arkından daha az güçlü olduğu için kaynak bölgesinin soğuması ark’a göre daha yavaş olur.Yüksek alaşımlı metallerde bu yüzden Oksi-Gaz kaynağı yaygın olarak kullanılır.Bu metod ile aynı şekilde metallerin kesim işleri de yapılabilir.
Şekil 2: Oksi-Gaz Kaynağı uygulanışı
Resim 4: Oksi-Gaz ile Kesim
Gaz kaynakları metodları diğer gaz kaynakları metodları ile benzerdir.Değişten tek şey gaz tipleridir.Gaz kaynağı plastik kaynağında da kullanılabilir.
3.Argon Kaynağı
Kaynak yöntemine adını veren Tungsten Inert Gaz kelimesidir. Kaynak, bu kelimelerin baş harflari ile anılır. Almancada tunsten metaline volfram denildiğinden WIG olarak da anılmaktadır.
TIG kaynak yönteminde ergimeyen tungsten elektrot ile kaynak yapılan parça arasında elektrik arkı oluşur. Kaynak banyosu, bir nozülden gönderilen argon veya helyum gazı tarafından korunur. Kaynak yönteminde kullanılan tungsten elektrot erirken kaynak yapılacak metal de eriyerek birleştirme sağlanır. Gerekli görüldüğü hâllerde ana metal ile benzer yapıya sahip çubuk şeklinde ilave metalin kullanılması ile kaynak gerçekleştirilir.
Şekil 3: TİG Kaynak yönteminin şematik gösterimi
Paslanmaz çeliklerin kaynağında oldukça yaygın bir biçimde kullanılır.Mağaza ekipmanları vb. metal ekipmanlar bunlara birer örnektir.Uygulanışı Oksi-Gaz kaynağı gibi pratik bir yapıya sahiptir.
Resim 5: Argon Kaynağı uygulanışı
4. Gazaltı Kaynağı
Bu yöntemde kaynak için gerekli ısı, sürekli beslenen ve ergiyen bir tel elektrodla kaynak banyosu arasında oluşturulan ark yoluyla eve elektroddan geçen kaynak akımının elektrodda oluşturduğu direnç ısıtması aracılığı ile üretilir.
Elektrod çıplak bir tel olup,elektrod besleme tertibatıyla kaynak bölgesine sabit bir hızla sevkedilir.
Çıplak elektrod, kaynka banyosu, ark esas metalin kaynak bölgesine komşu bölgeleri,atmosfer kirlenmesine karşı dışarıdan sağlanan ve bölgeye gaz memesinden iletilen uygun bir gaz veya gaz karışımı tarafından korunur.
Resim 6: Gazaltı Kaynağı uygulanışı
Gazaltı kaynağı elektrik ark kaynağına nazaran çok daha hızlı bir kaynak yöntemidir. Bunun en büyük sebebi kaynak elektrodu olarak kullanılan telin bir çark gibi bir müdahale gerektirmeden kaynak devam ettikçe telinde beraberinde gelmesinden dolayıdır.Elektrik ark kaynağında elektrodun kısa sürede bitmesinden dolayı kısa sürelide olsa kaynağa ara verilir.
Kaynak alanın temizleme bakımından Elektrik ark kaynağından oldukça avantajlıdır.Çünkü E. Ark kaynağında kullanılan elektrodda bulunan örtü bu kaynak türünde yoktur. Aktif bir biçimde torçta bulunan gaz memesinden yoğun bir biçimde koruyucu gaz verilerek kaynak arkı korunmaktadır.
Gazaltı Kaynağı,TİG ve Oksi-Gaz kaynağına benzer bir şekilde herhangi ilave bir metal kullanılsın yada kullanılmasın oldukça iyi bir sonuç verir.
Kaynak
Serdar KARAGÜLLE, Kaynak İşlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği, Yönlendirilmiş Çalışma,2017