Eski Türk devletlerinde Türk halkı, dinî bir toplum değildi, daha çok siyasi bir karaktere sahipti. Bu nedenle din görevlileri ayrıcalıklı bir sınıf oluşturmamıştır. Din adamlarına büyük saygı duyulmuş ancak siyasi meselelere karışmalarına izin verilmemiştir.
Türklerde görülen inanışlar şu şekilde sıralanabilir:
1. Totemizm
2. Şamanizm
3. Doğalar Kültü (Tabiat Kuvvetlerine İnanma)
4. Atalar Kültü
5. Gök Tanrı İnancı
Türklerde görülen inanışlar şu şekilde sıralanabilir:
1. Totemizm
- Eski Türk topluluklarının klan aşamasında inandıkları bir sistemdir.
- Kutsal kabul edilen bitki veya hayvanlara saygıyı içermektedir.
- Kurttan türeyiş efsanesi, totem olgusunun en önemli kanıtıdır.
2. Şamanizm
- Türklerin etkilendiği en önemli inançlardan biri Şamanizm’dir.
- Şamanizm bir din olmayıp daha çok büyü ve gizli güçlere inanma biçiminde ortaya çıkmıştır.
- Bu inancın temsilcilerine şaman denilmiştir.
- Şamanlıkta şifa vericilik esastır.
3. Doğalar Kültü (Tabiat Kuvvetlerine İnanma)
- Eski Türkler; dağ, tepe, kaya, ırmak, vadi, ay, güneş gibi varlıklarda birtakım gizli güçlerin olduğuna inanmışlardır.
- Doğadaki bu ruhlara idig, yer-su denilmiştir.
4. Atalar Kültü
- Eski Türklerde ölen kişilere ve atalara ait hatıralar kutsal sayılmıştır.
- Türkler, ölmüş atalarının ruhlarının kendilerini koruduğuna inanmışlar ve onlar için kurban kesmişlerdir.
- Atalara ve onların mezarlarına yapılan saldırılar savaş nedeni bile olabilmiştir.
5. Gök Tanrı İnancı
- Eski Türklerde en yaygın olan inançtır.
- Bu inanca göre Gök Tanrı; can veren, yaşatan ve öldürendir. Ayrıca Tanrı, insanlara yol gösterir ve onlara hükmederdi.
- Gök Tanrı inancında,
- Tanrı tektir. Tanrı soyuttur.
- Temizlik önemli bir unsurdur.
- Kurban kesme geleneği mevcuttur.
- Gök Tanrı inancında din adamlarına kam adı verilmiştir.
- Türklerde ölen kişinin ardından yas tutulur ve ölüler için yuğ adı verilen cenaze törenleri düzenlenirdi. Bu törenlerde ayrıca yuğ aşı denilen ziyafetler verilirdi.
- Türkler ölülerini kurgan adı verilen mezarlara gömmüşlerdir. İkinci bir hayatın varlığına inanıldığı için ölen kişinin değerli eşyaları da mezara konulmuştur.
- En önemli kurganlar Esik ve Pazırık kurganlarıdır.
- Kurganların başına dikilen taşlara balbal adı verilmiştir. Balballar ölen kişinin hayattayken öldürdüğü düşman sayısınca dikilmiştir. Bu da Türklerde savaşçı özelliklerin ön plana çıktığının bir kanıtıdır. Balballar mezar kültürünün olduğuna da kanıttır.
- Türkler, cennet (uçmağ) ve cehennem (tamu)’in varlığına inanmışlardır.
Kaynak
http://www.kulturelbellek.com/islamiyet-oncesi-turklerde-din-ve-inanc/