Vazo, tabak, sürahi ve çeşitli kap kaçaklara işlenen
motifler ve renklendirmeler ile oluşan eserler, şimdilerde ev ve çeşitli
mekanların dekorasyonu olarak kullanılmaktadır. Karahanlılar tarafından
geliştirilen çini sanatı, daha sonraları diğer Türk devletleri tarafından da
geliştirilmeye başlanmıştır. En parlak dönemini Osmanlı Devletinin kuruluşunda
yaşamıştır. Anadolu Selçuklu Devleti ve Büyük Selçuklu Devleti, hakimiyet
altına aldığı yerlere cami, medrese, saray inşa etmişler ve bu sanatı,
mekanların çeşitli bölgelerine yansıtmışlardır. İznik Yeşil Cami, Bursa Yeşil
Cami, Bursa Muradiye Camisi, Edirne Muradiye Camisi, Edirne Şah Melek Paşa
Camisi, Çinili Köşk, İstanbul’da Yavuz Sultan Selim Camii ve Türbesi, Haseki
Medresesi, İstanbul Mahmut Paşa Türbesi, Osmanlı Devletinin İlk örneklerini
taşımaktadırlar. Daha çok geometrik desenleri yansıtan eserler, zamanla daha
farklı bir boyut kazanmıştır. Bitkisel kökenli desenler, yazılar, lacivert,
sarı, türkuaz, siyah gibi renkler, bu sanat dalında daha çok kullanılmıştır.
Çini Sanatının meşhur olan ustası Baba Nakkas, bu sanat
dalına çok özel örnekler sunmuştur. Ve daha farklı boyut kazanmasına,
gelişmesine ve yayılmasına ön ayak olmuştur. Yavuz Sultan Selim döneminde ise
birçok sanatçı yetiştirilmiş ve renk, desen çeşitliliği artırılmıştır. Altın
sarısı, fıstık yeşili, kırmızı gibi birçok renk eserlerde, kullanılmıştır.
Mozaik türü eserlerin yerine sır altı boya tekniği geliştirilmiş ve Fatih
dönemimde, uygulanmaya başlanmıştır. Veli Can adında ünlü üstat, Saz yolu
desenini oluşturmaya başlamış, objelere farklı desenler geliştirmeye
başlamıştır. Bitki şekilleri, hayvan figürleri, ağaçlar, çiçekler, dönemin en
önemli bitkileri, çini sanatında uygulanmaya başlamıştır. Kahverengi ve doğa
renkleri, daha sık kullanılarak, bahar havası niteliğinde eserlere yer
verilmiştir.
Zamanla gelişen ve yenilenen çini sanatı, Mimar Sinan ile
daha çok önem görmeye başlanmıştır. Her yapıtında bu sanat dalından eserler
kullanarak, şu an bile ilgi duyulan mekanlar yaratmıştır. Hürrem Sultan inşası
en güzel örnekleri sunmaktadır. Makinelerin üretilmesi ile porselen
süslemesinde kullanılmaya başlanmıştır. Kütahya’da hala gündemde olan sanat
dalı, seramiğe can veriyor. İznik’te ise aynı gelenek ile sürdürülmeye ve
orijinal yapımı değişmeden devam etmektedir. Şimdilerde ise özellikle
hanımların dikkati çeken çini sanatı, kurslarda ders olarak gösterilmektedir.
Çini sanatının çeşitli teknikleri bulunmaktadır. Mozaik Çini
Tekniği, Sır Altı Boyama Tekniği, Renkli Sır Tekniği ve Perdah Tekniği’dir. Her
bir tekniği çok güzel bir görünüm sunmaktadır. Perdah tekniği, altın ve gümüş
tozları kullanarak yapılmaktadır. Beyaz ve saydam astar levhalar üzerine
oluşturulan desenler, sonradan fırınlanmaktadır. Sır Altı Boyama, Osmanlı
Devletin de kullanılmaya başlayan ve hala gündemini koruyan bir yöntemdir.
Mozaik Çini Tekniği, ilk gelişmeye başladığı yıllarda kullanılmıştır. Tuğla
süslemesi olarak da adlandırılmaktadır. Renkli sır tekniği, renkli sır üzerine
yapılan desenler ile oluşmaktadır. Krom oksit ile desenlerin üzeri, kontür
tarzında tekrar çizilerek fırınlanır.
Çini
sanatı; tebeşir, kum, kaolen gibi doğal malzemeler karıştırılıp hamur haline
getirilir. Ve bu hamur şekillendirilerek kuruması için bir süre beklenir.
İstenilen kuruluğa sahip olan hamura astarlama çalışılması yapılır. Ve bu
astarlama işi, hamuru beyaz bir görünüm kazandırır. Parçalar çok yüksek
derecede fırında bir gün boyunca pişirilir. Pişirilen parçaların pürüzlü
yüzeyi, zımpara yardımıyla düzeltilir ve pürüzsüz bir zemin elde edilir. Sonra
kara kalem ile çizilen beyaz bir kağıt ile üzeri kaplanarak, diğer işlemleri
yapmak için zemin oluşturulur. Desen, iğne ile delinir ve kömür tozu yardımıyla
yapılacak çini yüzeyine aktarılır. Çini sanatına uygun kobalt ve siyah renkten
oluşan boya yardımı ile desen kontürleri oluşturulur. Ve sanatçının zevkine
veya hayal dünyasına uygun renkler ile iç zemin boyanmaya başlanır. Boyanan
obje camsı bir sır ile kaplanarak, pişirilme aşamasına getirilir. Parçaların
ayrı ayrı pişirilmesi sağlanır ve tekrar ikinci bir pişirilme aşamasına tabii
tutulur. Ve yavaş yavaş soğutularak kırılması önlenir. Zorlu ve zahmetli
aşamalardan geçse de bu sanatı zevkle yapan kişiler için muhteşem bir uğraştır.