Danişmentliler; Orta Anadolu’nun doğu bölümünde kurulmuş bir Türk beyliğidir.
1071 Malazgirt zaferinden sonraki yıllarda Selçuklu Türkleri’nin Anadolu’yu almaları sırasında Büyük Selçuklu İmparatoru Sultan Melikşah’ın komutanlarından Emir Danişment Gazi Taylı, devletin kurucusu oldu.
Danişment Gazi’nin asıl adı Mehmet veya Ahmet’tir, sonradan, Battal Gazi neslinden olduğu iddia edilmiştir. Anadolu fatihi ve Türkiye devletinin kurucusu Selçuklu Prensi Kutalmışoğlu Süleyman’ın da dayısıdır. İleride Danişment devletinin kurulacağı topraklara Artuk Bey’in yerine genel vali atanan Danişment Bey, Kutlamışoğlu Süleyman-Şah’ın ölümünden sonra yerine geçen oğlu I. Kılıç Arslan zamanında Haçlılar’ın Anadolu’ya saldırışları sırasında bağımsızlığını kazandı. Bir ara Malatya’yı da aldı, Birinci Haçlı Seferi’nin büyük ordularına karşı I. Kılıç Arslan’ın verdiği savaşlarda, onun maiyetinde bulundu. Anadolu Selçukluları nasıl Büyük Selçuklular’a görünüşte bağlıysalar, Danişmentliler de aynı şekilde Anadolu Selçuklularına bağlıydılar. Danişment Gazi’nin valiliği ve emirliği tahminen 1095’ten 1104’e kadar 9 yıl kadar sürmüştür. Türkiye’nin kuruluşu ve savunmasında birinci derecede hizmet etmiştir. İlk defa “melik” (kral) unvanını kullanan, yerine geçen büyük oğlu Gazi Bey’dir.
Danişmentliler Devleti 1095 yıllarından 1175’e kadar 80 yıl kadar sürdü. 1127’ye kadar Niksar, 1127-1132 arasında Malatya, 1135-1142 arasında Kayseri, 1142-1171 arasında da Sivas başkent oldu. Devletin esas alanı bugünkü Sivas, Tokat ve Amasya vilâyetleridir. Bununla beraber, 1127-1173 arasında 46 yıl Kayseri, 1127-1175 arasında 48 yıl da Ankara, Çankırı, Kastamonu, Malatya devletin sınırlan içinde kalmıştır.
Danişmentliler, Anadolu birliğini kurmaya pek çetin şartlar içinde çalışan Anadolu Selçuklularının karşısına rakip olarak dikilmişler, bununla beraber çok kere onlara baş eğmişlerdir. 1100’de Danişment Gazi, Antakya Prensi Bohemond’u yenip esir aldı. Fakat Prensi, sonradan, I. Kılıç Arslan’a sormadan büyük bir para karşılığında serbest bırakması, Anadolu Sultanı’nı hiddetlendirdi, Danişment Gazi’nin üzerine yürüyen I. Kılıç Arslan, onu yenerek kaçmak zorunda bıraktı.
Danişment Gazi’nin yerine geçenler de Haçlı ordularının Türkiye’yi işgal etmek istemeleri karşısında başarılı savunmalarda bulunmuşlardır. Bu arada Antakya Prensi II. Bohemond’u 21 ağustos 1130’da Aynzarba Meydan Savaşı’nda ordusu ile beraber yok eden Danişmentliler, Kilikya Ermeni devletini de nüfuzları altına aldılar. Fakat Selçuklularda münasebetleri gittikçe sıkılaştı, gerginleşti. Melik Yağıbasan, Anadolu Selçuklu Sultanı I. Mesut’un kızını aldığı gibi, kardeşi Melik Aynüddevle de I. Kılıç Arslan’ın bir torunu ile evlenmiştir. Melik Yağıbasan’dan kalan Selçuklu prensesini, onun yerine geçen, küçük yeğeni Melik İsmail aldığı gibi, Melik İsmail’in yerine geçen, amcası Melik Zünnun da Sultan Mesut’un.bir kızıyla evlenmiştir. Yağıbasan’ın bir kızı da Sultan Mesut’un oğlu Melik Şehenşah’la evliydi.
Sonunda Selçuklar, 1171 aralığında, Sivas’ı, 1173’te Kayseri’yi, 1175 haziranında da Malatya’yı alarak Danişment Devleti’nl ortadan kaldırdılar, Anadolu Türk birliğine doğru büyük bir adım attılar. Danişmentli prensleri de Selçuklular’ın hizmetine girdiler.
Danişmentli hükümdarları ve saltanat süreleri şunlardır:
Malatya Kolu:
1071 Malazgirt zaferinden sonraki yıllarda Selçuklu Türkleri’nin Anadolu’yu almaları sırasında Büyük Selçuklu İmparatoru Sultan Melikşah’ın komutanlarından Emir Danişment Gazi Taylı, devletin kurucusu oldu.
Danişment Gazi’nin asıl adı Mehmet veya Ahmet’tir, sonradan, Battal Gazi neslinden olduğu iddia edilmiştir. Anadolu fatihi ve Türkiye devletinin kurucusu Selçuklu Prensi Kutalmışoğlu Süleyman’ın da dayısıdır. İleride Danişment devletinin kurulacağı topraklara Artuk Bey’in yerine genel vali atanan Danişment Bey, Kutlamışoğlu Süleyman-Şah’ın ölümünden sonra yerine geçen oğlu I. Kılıç Arslan zamanında Haçlılar’ın Anadolu’ya saldırışları sırasında bağımsızlığını kazandı. Bir ara Malatya’yı da aldı, Birinci Haçlı Seferi’nin büyük ordularına karşı I. Kılıç Arslan’ın verdiği savaşlarda, onun maiyetinde bulundu. Anadolu Selçukluları nasıl Büyük Selçuklular’a görünüşte bağlıysalar, Danişmentliler de aynı şekilde Anadolu Selçuklularına bağlıydılar. Danişment Gazi’nin valiliği ve emirliği tahminen 1095’ten 1104’e kadar 9 yıl kadar sürmüştür. Türkiye’nin kuruluşu ve savunmasında birinci derecede hizmet etmiştir. İlk defa “melik” (kral) unvanını kullanan, yerine geçen büyük oğlu Gazi Bey’dir.
Danişmentliler Devleti 1095 yıllarından 1175’e kadar 80 yıl kadar sürdü. 1127’ye kadar Niksar, 1127-1132 arasında Malatya, 1135-1142 arasında Kayseri, 1142-1171 arasında da Sivas başkent oldu. Devletin esas alanı bugünkü Sivas, Tokat ve Amasya vilâyetleridir. Bununla beraber, 1127-1173 arasında 46 yıl Kayseri, 1127-1175 arasında 48 yıl da Ankara, Çankırı, Kastamonu, Malatya devletin sınırlan içinde kalmıştır.
Danişmentliler, Anadolu birliğini kurmaya pek çetin şartlar içinde çalışan Anadolu Selçuklularının karşısına rakip olarak dikilmişler, bununla beraber çok kere onlara baş eğmişlerdir. 1100’de Danişment Gazi, Antakya Prensi Bohemond’u yenip esir aldı. Fakat Prensi, sonradan, I. Kılıç Arslan’a sormadan büyük bir para karşılığında serbest bırakması, Anadolu Sultanı’nı hiddetlendirdi, Danişment Gazi’nin üzerine yürüyen I. Kılıç Arslan, onu yenerek kaçmak zorunda bıraktı.
Danişment Gazi’nin yerine geçenler de Haçlı ordularının Türkiye’yi işgal etmek istemeleri karşısında başarılı savunmalarda bulunmuşlardır. Bu arada Antakya Prensi II. Bohemond’u 21 ağustos 1130’da Aynzarba Meydan Savaşı’nda ordusu ile beraber yok eden Danişmentliler, Kilikya Ermeni devletini de nüfuzları altına aldılar. Fakat Selçuklularda münasebetleri gittikçe sıkılaştı, gerginleşti. Melik Yağıbasan, Anadolu Selçuklu Sultanı I. Mesut’un kızını aldığı gibi, kardeşi Melik Aynüddevle de I. Kılıç Arslan’ın bir torunu ile evlenmiştir. Melik Yağıbasan’dan kalan Selçuklu prensesini, onun yerine geçen, küçük yeğeni Melik İsmail aldığı gibi, Melik İsmail’in yerine geçen, amcası Melik Zünnun da Sultan Mesut’un.bir kızıyla evlenmiştir. Yağıbasan’ın bir kızı da Sultan Mesut’un oğlu Melik Şehenşah’la evliydi.
Sonunda Selçuklar, 1171 aralığında, Sivas’ı, 1173’te Kayseri’yi, 1175 haziranında da Malatya’yı alarak Danişment Devleti’nl ortadan kaldırdılar, Anadolu Türk birliğine doğru büyük bir adım attılar. Danişmentli prensleri de Selçuklular’ın hizmetine girdiler.
Danişmentli hükümdarları ve saltanat süreleri şunlardır:
- Emir Danişment (1095-1104)
- Melik Gazi (1104-1134)
- Melik Mehmet (1134-1142)
- Melik Yağıbasan (1142-1164)
- Melik İsmail (1164-1171)
- Meiik Zünnun (1171-1174, yalnız Kayseri’de)
Malatya Kolu:
- Melik Aynüddevle (1135-1152)
- Melik Alâuddin (1152-1162)
- Melik Mehmet (1162-1170)
- Melik Kasım (1170-1171)
- Melik Efridun (1171-1175)
Kaynak
http://www.nkfu.com/danismentliler-beyligi-hakkinda-bilgi/